Sprezzatura

                                               

 Merhaba,

Sprezzatura kavramından bahsedeceğim bugün size. Sprezzatura İtalyanca bir kelime olup kaba tabirle karşılığını çabasız gibi görünen güzellik, şıklık olarak alabiliriz. Bu terim ilk defa Baldassare Castiglione- II Cortegiano kitabıyla görülmüş.Öncelikle bu kitapta nasıl bahsedildiğine göz atıp daha sonra da günlük hayatımızda sprezzaturanın kullanım alanlarına değineceğiz.

  Kitapta anlatılan mesele , daha doğrusu tartışılan mesele kusursuz bir saraylının sahip olması gereken özelliklerdir. Dükün sarayında kalan Papa II.Julius ve ricali düşes eşliğinde oyun oynamaya karar verirler.Oyunun gidişatı şöyle olacaktır; birisi bir soru soracak , önce bu soruya kendisi cevap verecek. Daha sonra etrafındaki insanlar da konu hakkında fikirlerini öne süreceklerdir. Çeşitli sorular gelir ama oyunun geri kalan kısmının gidişatını etkileyecek soru Federico Fregoso'dan gelir. -biraz önce de belirttiğim gibi- ; "Kusursuz bir saraylının sahip olması gereken özellikler nelerdir?" . Çeşitli kişiler prensin hizmetinde olacak kişinin sahip olması gereken kriterleri kendi penceresinden aktarırlar. Kimisi bu kişinin soylu bir aileden gelmesi gerektiğini söyler, kimisi bir erkek olması gerektiğini, kimisi de sorumluluklarına sıkı sıkıya bağlı bir birey olması gerektiğini savunur. İlerleyen kısımlarda saraylının nasıl eğitim alması gerektiğine de değinilir. Bizdeki "Ağaç yaşken eğilir" ilkesi Castiglione için de önemli bir unsurdur. Ona göre saraylının sahip olması gereken vasıflar daha küçükken  verilmeli ki daha kalıcı etkiler bırakabilsin. Öğrenme metodu da bizde ki "meşk" kavramına eş değer. Meşk , arapça bir kelime. Geleneksel sanatlarda hocanın, üstâdın talebesine taklit etmesini teşvik ederek öğretmesine meşk deniyor. Ve bunu aslında öğrencisi talep ediyor. yani yapılan iş içtenlikle oluyor. Zaten talebe kavramı da buradan çıkıyor. Buna burada niye değindiğime gelirsek;  Castiglione da kitabında "saraylı" olacak kişinin bir hocadan eğitim almasını, onu taklit etmesinin gerekliliğini vurguluyor, tabii bunun da aynı bizdeki "meşk" kavramı gibi içtenlikle yapılmasının gerekliliğini vurguluyor. Castiglione saraylının eğitimini "doğallaştırma"olarak niteliyor. Ve şöyle ekliyor ; "Gerçek sanat, sanat gibi görünmeyendir; en önemli şey bunu gizlemektir çünkü ortaya çıkarsa kişinin itibarını zedeler."(Castiglione,1967/2003,s.79)

Castiglione'nin açıkladığı bu kavrama da sanat gibi görünmeyen sanatın gerçek sanat olduğu vurgusu sprezzatura kavramına denk geliyor.

“Giysiler tasarladılar, şiir yazdılar, operalar oluşturdular, halk meydanları inşa ettiler, papazlar için boyanmışlardı, mermerler yaptılar , yahut yağsız denizlere yelken açtıkları gibi, pek çok İtalyan dahi zahmetsiz bir ustalık ya da sprezzatura'nın ortaya çıkması için sadece pahalı, yoğun çabalar ve aralıksız emeğe ulaşır. ”Sonunda,“ diyor Giorgio Armani, “yapılması en zor olan şey en basit şey.”
(Peter D'Epiro ve Mary Desmond Pinkowish, Sprezzatura: İtalyan Genius'un Dünya Şeklinde 50 Yolu . Random House, 2001)

 

"İyi bir stil , hiçbir çaba göstermemelidir. Yazılanlar mutlu bir kaza gibi görünmelidir."

(W. Somerset Maugham, Summit Up , 1938)

 

Gianni Agnelli 

  Şimdi ise Sprezzatura'nın günümüzde giyimde nasıl kullanıldığına göz atalım. Sanat gibi görünmeyen sanat demiştik. Giyimde de bu çabasız, tesadüf gibi görünen şıklık olarak tabir ediliyor. Gabrielle D'Annunzio, Marcello Mastrioanni, Gianni Agnelli sprezzaturanın , İtalya'dan doğan bu akımın yine İtalya'daki çok önemli temsilcileri ve stilleri de bu düşüncenin son derece belirgin izlerini taşıyor. Özellikle Gianni Agnelli bunun çok belirgin bir örneği. Örneğin onun gömlek manşetinin ceketinden görünür olması, bir gömlek giydiğinde gömlek yaka düğmelerinin birinin açık olması gibi şeyler aslında kasıtlı gibi görünmeyen bir stil eylemi. Aslında bu stilde kendi düşüncenizi vurgulamak aynı zamanda da bunu kasıtlı yapmıyor gibi görünmek son derece kolay, sadece ufak bir dokunuşla . Ve o ufak dokunuşla çok gösterişli giyimde gösterilemeyen o şıklık son derece zarif bir şekilde ortaya çıkıyor. 

      Sonraki yazılarda görüşmek üzere...

      Sağlıcakla kalın!

Kaynakça:
-XVIII.Paris Salonlarında Kamusallık ve Nezaket İlişkisi- Barış Meriç Demir (Yüksek Lisans Tezi)
-Sprezzatura: The Art Of Sprezzatura/ Apetogentleman